Ἡ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν . Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου

Ἀπαραίτητος ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ

Βάλτε μέσα τους ἀπὸ τὴν πρώτη ἡλικία τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ τὰ διατηρήση καλλίτερα ἀπὸ κάθε πατέρα. Αὐτὸ θὰ εἶναι τεῖχος στερρεός. Διότι, ὅταν κάθεται μέσα ὁ φύλακας, δὲν μᾶς χρειάζεται κανένα ἀπὸ τὰ ἔξω τεχνάσματα· ὅταν ὅμως δὲν ὑπάρχη ἐκεῖνος, ὅλα τὰ ἔξω γίνονται στὰ χαμένα. Αὐτὸ θὰ εἶναι σὲ αὐτὰ καὶ πλοῦτος καὶ δόξα καὶ ἔπαινος, αὐτὸ θὰ τὰ κάνη λαμπρά, ὄχι μόνο στὴ γῆ, ἀλλὰ καὶ στὸν οὐρανό. (Α’ Θεσσαλονικεῖς, ΣΤ΄ ΕΠΕ 22,480. PG 62,433)

«Δὲν θὰ εἶναι ἄμισθη ἡ παιδοτροφία»

Ἡ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν δὲν θὰ μείνη γιὰ σᾶς χωρὶς μισθό. Αὐτὸ βέβαια λέγει καὶ στὴ συνέχεια λέγοντας: «Ἂν ὑπάρχουν μαρτυρίες γιὰ τὰ καλά της ἔργα, ἂν ἀνέθρεψε παιδιὰ» (Α΄ Τιμόθ. 5, 10), θέτοντας μαζὶ μὲ τὰ ἂλλα καὶ αὐτό.Διότι δὲν εἶναι μικρὸ αὐτό, τὸ νὰ προσφέρης δηλαδὴ στὸν Θεὸ τὰ παιδιὰ πού σοῦ δόθηκαν ἀπὸ τὸν Θεό. Ἂν λοιπὸν βάλλουν καλὰ θεμέλια καὶ βάθρο στὴν ἀνατροφή τους, θὰ ἔχουν μεγάλο μισθό, ὅπως πάλι θὰ τιμωρηθοῦν ἂν ἀμελήσουν.

Ἐπειδὴ καὶ ὁ Ἠλεὶ χάθηκε ἐξ αἰτίας τῶν παιδιῶν του· διότι ἔπρεπε νὰ τὰ νουθετῆ. Τὰ νουθετοῦσε βέβαια, ὄχι ὅμως ὅπως ἔπρεπε, ἀλλὰ μὴ θέλοντας νὰ τὰ λυπήση, καὶ αὐτὰ καὶ ὁ ἴδιος χάθηκαν.

Ἀκοῦστέ τα αὐτὰ οἱ πατέρες· παιδεύετε τὰ παιδιά σας μὲ παιδεία καὶ νουθεσία Κύριου, μὲ μεγάλη φροντίδα.

«Ἄγριον ἡ νεότης»

Ἂγρια εἶναι ἡ νεότητα καὶ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ πολλοὺς δασκάλους, ἐπιστάτες, παιδαγωγούς, συνοδούς, τροφεῖς· ὅμως εἶναι εὐχάριστο νὰ τὴ δαμάσης μετὰ ἀπὸ τὰ τόσα.

Ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ἄλογο ἀδάμαστο, ὅπως ἕνα θηρίο ἀτίθασσο, τέτοια εἶναι ἡ νεότητα. Ἂν λοιπὸν ἀπὸ νωρὶς καὶ ἀπὸ τὴ μικρὴ ἡλικία τῆς θέσουμε καλοὺς νόμους, δὲν θὰ κοπιάσουμε πολὺ μετὰ ἀπὸ αὐτά, ἀλλὰ στὸ ἑξῆς ἡ συνήθεια θὰ εἶναι νόμος γιὰ τοὺς νέους. Δὲν πρέπει νὰ τοὺς κάνουμε τίποτε ἀπὸ τὰ εὐχάριστα καὶ βλαβερὰ καὶ οὔτε νὰ τοὺς κάνουμε τὰ χατίρια, ἐπειδὴ τάχα εἶναι παιδιά.

Ἀγώνας γιὰ τὴ σωφροσύνη

Πρὸ παντὸς νὰ τοὺς κρατᾶμε σὲ σωφροσύνη· διότι αὐτὸ περισσότερο ἀπὸ ὅλα καταστρέφει τὴ νεότητα. Καὶ κοντὰ σὲ αὐτὰ χρειάζονται πολλοὶ κόποι ἐκ μέρους μας, πολλὴ προσοχή.

Γρήγορα νὰ τοὺς ὁδηγοῦμε σὲ γάμο, ὥστε νὰ δέχωνται τὴ νύφη μὲ καθαρὰ καὶ ἁγνὰ τὰ σώματά τους· αὐτοὶ οἱ ἔρωτες εἶναι θερμότεροι. Αὐτὸς ποὺ εἶναι φρόνιμος πρὶν ἀπὸ τὸν γάμο, πολὺ περισσότερο θὰ εἶναι μετὰ τὸν γάμο, ἐνῷ ἐκεῖνος ποὺ ἔμαθε νὰ πορνεύη πρὶν ἀπὸ τὸν γάμο, θὰ τὸ κάνη αὐτὸ καὶ μετὰ τὸν γάμο.

Διότι λέγει: «Στὸν πόρνο ἄνθρωπο κάθε τί ποὺ θὰ τοῦ παρουσιασθῆ σὰν ἄρτος πρὸς κορεσμὸ τῆς ἀχόρταστης ἐπιθυμίας του, εἶναι εὐχάριστος» (Σοφ. Σειρ. 23,17). Γι’ αὐτὸ βάζουν στεφάνια στὸ κεφάλι, σύμβολο τῆς νίκης, διότι παραμένοντας ἀνίκητοι, ἔτσι προσέρχονται στὸν γάμο, διότι δὲν νικήθηκαν ἀπὸ τὴν ἡδονή. Ἂν ὅμως κυριευμένος ἀπὸ τὴν ἡδονὴ παραδίνη τὸν ἑαυτό του σὲ πόρνες, γιὰ ποιὸ λόγο λοιπόν φέρει στεφάνι στὸ κεφάλι του, ἐνῷ εἶναι νικημένος;

Αὐτὰ ἂς τὰ συμβουλεύουμε, μὲ αὐτὰ ἂς τὰ νουθετοῦμε, ἂς τὰ φοβερίζουμε, ἂς τὰ ἀπειλοῦμε, ἄλλοτε κάνοντας αὐτό, καὶ ἄλλοτε ἐκεῖνο.

Ἡ μεγάλη παρακαταθήκη

Μεγάλη παρακαταθήκη ἔχουμε τὰ παιδιά. Ἂς τὰ φροντίζουμε λοιπόν, κι ἂς κάνουμε τὰ πάντα, μήπως ὁ πονηρὸς ἁρπάξη ἐμᾶς τοὺς ἴδιους. Τώρα ὅμως ἐμεῖς κάνουμε ὅλα τὰ ἀντίθετα.

Γιὰ νὰ εἶναι λοιπὸν καλὸ τὸ χωράφι, κάνουμε τὰ πάντα, καὶ φροντίζουμε νὰ τὸ παραδώσουμε σὲ ἄνδρα πιστό, καὶ ψάχνουμε νὰ βροῦμε ἡμιονηγὸ καὶ ἁμαξηλάτη καὶ λογιστὴ ἔξυπνο· ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μᾶς εἶναι τὸ πιὸ πολύτιμο ἀπὸ ὅλα, τὸ νὰ ἀναθέσουμε τὸ γυιό μας σὲ κάποιον ποὺ θὰ μπόρεση νὰ διατήρηση τὴ σωφροσύνη του, δὲν φροντίζουμε καθόλου, ἂν καὶ αὐτὸ τὸ κτῆμα εἶναι πιὸ πολύτιμο ἀπὸ ὅλα, καὶ ὅλα ἐκεῖνα γίνονται γι’ αὐτό.

Γιὰ τὰ κτήματά τους φροντίζουμε, γι’ αὐτὰ τὰ ἴδια ὅμως καθόλου. Βλέπεις τὸν παραλογισμό; Ἄσκησε τὴν ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ καὶ ἐκεῖνα θὰ ἀκολουθήσουν ἀπὸ πίσω· ὅταν αὐτὴ δὲν εἶναι ἀγαθή, δὲν τὸ ὠφελοῦν καθόλου τὰ κτήματα· ἐνῷ ὅταν αὐτὴ ἀσκηθῆ, τότε καμμία βλάβη δὲν ὑπάρχει ἀπὸ τὴ φτώχεια.

Ὁ πλοῦτος τῆς χρηστότητος

Θέλεις ν’ ἀφήσης τὸ παιδί σου πλούσιο; δίδαξέ το νὰ εἶναι τίμιο· διότι ἔτσι θὰ μπόρεση νὰ διαφυλάξη καὶ τὰ κτήματα· καὶ ἂν δὲν ἀπόκτηση ἂλλα, δὲν θὰ ἐλαττώση τὰ ἀποκτημένα· ἂν ὅμως εἶναι πονηρό, κι ἂν ἀκόμη τοῦ ἀφήσης ἀμέτρητα κτήματα, δὲν ἄφησες τὸν φύλακα, ἀλλὰ τὸ ἔκανες χειρότερο ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἔφτασαν στὸν χειρότερο βαθμὸ φτώχειας.

Διότι γιὰ ἐκείνους ποὺ δὲν ἀνέθρεψαν σωστὰ τὰ παιδιά, εἶναι προτιμότερη ἡ φτώχεια ἀπὸ τὸν πλοῦτο. Διότι ἐκείνη τοὺς διατηρεῖ στὴν ἀρετὴ καὶ χωρὶς τὴ θέλησή τους, ἐνῷ ὁ πλοῦτος δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ εἶναι φρόνιμοι οὔτε κι ὅταν τὸ θέλουν, ἀλλὰ τοὺς παρασύρει καὶ τοὺς καταστρέφει, καὶ τοὺς ὁδηγεῖ σὲ ἀμέτρητα δεινά.

Οἱ μητέρες νὰ φροντίζουν τὶς θυγατέρες

Οἱ μητέρες κατεξοχὴν νὰ φροντίζουν τὶς θυγατέρες· εἶναι εὔκολη γιὰ σᾶς αὐτὴ ἡ ἐπαγρύπνησις.

Φροντίζετε ὥστε νὰ εἶναι νοικοκυρές, καὶ πρὶν ἀπὸ ὅλα νὰ τὶς ἀνατρέφετε ἔτσι, ὥστε νὰ εἶναι εὐλαβεῖς, σεμνές, νὰ περιφρονοῦν τὰ χρήματα, νὰ ἀποφεύγουν τοὺς καλλωπισμούς.

Ἔτσι παραδῶστε αὐτὲς στὸν γάμο. Ἂν τὶς διαπλάττετε ἔτσι, ὄχι μόνο αὐτὲς θὰ σώσετε, ἀλλὰ καὶ τὰ παιδιὰ· καὶ ὄχι μόνο τὰ παιδιά, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐγγόνια.

Διότι, ὅταν ἡ ρίζα εἶναι καλή, ὡραιότερα θὰ ἁπλωθοῦν τὰ κλαδιὰ καὶ θὰ λάβετε τὸν μισθὸ ὅλων αὐτῶν. Καὶ ὅλα νὰ τὰ κάμνουμε ἔτσι, σὰν νὰ μὴν ὠφελοῦμε μία ψυχή, ἀλλὰ πολλὲς μέσῳ τῆς μίας.

Διότι ἔτσι πρέπει νὰ βγαίνουν ἀπὸ τὸ πατρικὸ σπίτι γιὰ τὸν γάμο, ὅπως ὁ ἀθλητὴς ἀπὸ τὴν παλαίστρα, κατέχοντας τὴν ἐπιστήμη μὲ κάθε λεπτομέρεια, ὅπως ἀκριβῶς ἡ ζύμη, ποὺ ὀφείλει νὰ μεταμορφώση τὸ φύραμα στὸ δικό της κάλλος.

Καὶ τὰ παιδιά, πάλι, ἂς μάθουν νὰ εἶναι σεμνά, ὥστε νὰ διακρίνωνται μᾶλλον ἀπὸ τὴ σεμνότητα καὶ τὴ σωφροσύνη, ὥστε νὰ ἔχουν μεγάλο ἔπαινο καὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἀπὸ τὸν Θεό.

Ἂς μάθουν νὰ ἐξουσιάζουν τὸ στομάχι, νὰ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν πολυτέλεια, νὰ εἶναι οἰκονόμα, φιλόστοργα, νὰ μάθουν νὰ ἂρχωνται.

Διότι ἔτσι θὰ μπορέσουν νὰ προσφέρουν πολὺ μισθὸ στοὺς γονεῖς, ἔτσι ὅλα θὰ εἶναι πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ δική μας σωτηρία, στὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου μας… (Α’ Τιμόθεον, Θ’ ΕΠΕ 23,266-270. PG 61,546-550)