Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΟΦΙΑ-ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ-ΓΝΩΜΙΚΑ

Νικολάου Κατοίκου, κλασσικοῦ φιλολόγου

Ἀδιαμφισβητήτως αἱ ἑλληνικαὶ παροιμίαι εἶναι διαχρονικὸς πολύτιμος θησαυρὸς τοῦ δημοσόφου λαοῦ μας. Εἶναι ἀπαύγασμα πολυτίμου πείρας καὶ ἀποτελοῦν σωτήριον πυξίδα πρὸς ἀποφυγὴν ἐπικινδύνων λαθῶν (τὰ παθήματα τῶν ἄλλων νὰ γίνωνται μαθήματα ἰδικά μας). Περιλαμβάνονται παροιμίαι ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων ἕως σήμερον. Ἀπὸ τὰς ἀρχαίας παροιμίας αἱ ἀρκετὰ καταληπταὶ εἶναι ἐν πρωτοτύπῳ καὶ αἱ λοιπαὶ εἰς ἐλευθέραν μετάφρασιν.

Ἄς παρακολουθήσωμε μὲ προσοχὴν τὸν συνεργάτην μας, κλασσικὸν φιλόλογον κ. Νικόλαον Κατοῖκον, εἰς τὰ:

ΨΗΓΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Βαρὺ πρᾶγμα ἡ ἀπαιδευσία, Θαλὴς ὁ Μιλήσιος*.

Πολλὰ νὰ ἀκοῦς καὶ λίγα νὰ λές, Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος*.

Ὅ σὺ μισεῖς ἑτέρῳ μὴ ποιήσῃς, Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος* καὶ
μὲ τὴν ἰδίαν ἔννοιαν ὁ Τωβὶτ πρὸς τὸν υἱόν του Τοαβίαν.

Ἀρχὴ ἄνδρα δείκνυσι, Πιττακὸς ὁ Μυτιληναῖος*.

Γηράσκω ἀεὶ πολλὰ διδασκόμενος, Σόλων ὁ Ἀθηναῖος*.

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε, Σόλων ὁ Ἀθηναῖος*.

Ἀργεία μήτηρ πάσης κακίας, Σόλων ὁ Ἀθηναῖος*.

Ἡ γλῶσσα σου μὴ προτρεχέτω τοῦ νοός,
Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος*.

Σπεῦδε βραδέως, Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος*.

Φείδου χρόνου, Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος *.

Θυμοῦ κράτει, Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος *.


Δὲν κάνουν ὅλοι γιὰ ὅλα, Αἴσωπος.

Ἡ ἐργασία δὲν εἶναι ἐντροπή, Ἡσίοδος.

Τίποτε καλλίτερον ἀπὸ τὴν τάξιν, Ξενοφών.

Ὁμιλίαι (=συναναστροφές) κακαὶ φθείρουσιν ἤθη χρηστά, Μένανδρος.

Ὡς χαρίεν ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ, Μένανδρος.

Ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὅς τὰ πάνθ’ὁρᾷ, Μένανδρος.

Φύσιν πονηρὰν μεταβαλεῖν οὐ ράδιον, Μένανδρος.

Μεγάλο κακὸ ἡ ὑπεροψία, Μένανδρος.

Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται, Μένανδρος.

Ὁ νοὺς εἶναι τὸ χαλινάρι τῆς ψυχῆς, Μένανδρος.

Ἡ ἀρχὴ εἶναι τὸ ἥμισυ τοῦ παντός, Πυθαγόρας.

Ἀπαιδευσία πάντων τῶν κακῶν μήτηρ, Πυθαγόρας.

Ἄνθρωπον ζητῶ, Διογένης.

Ἕν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα, Σωκράτης.

Γνώθι σ᾿ αυτὸν, Σωκράτης.

Τὸ νικᾶν ἑαυτὸν πασῶν νικῶν πρώτη τε καὶ ἀρίστη,
Πλάτων.

Ψυχὴ τῆς πολιτείας εἶναι οἱ νόμοι, Πλάτων.

Τὰ πάντα ἀλλάζουν καὶ τίποτε δὲν μένει σταθερόν,
τὰ πάντα ρεῖ, Ἡράκλειτος.

Δὸς μοι πᾶ στῶ καὶ τὰν γᾶν κινάσω, Ἀρχιμήδης.

Μὴ μου τοὺς κύκλους τάραττε, Ἀρχιμήδης.
Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ, ἀλλὰ ἐν τῷ εὐ τὸ πολύ, Δημοσθένης.

Ἡ ἐξουσία ἀποδεικνύει τὴν ποιότητα τοῦ ἀνθρώπου,
Δημοσθένης.

Εὐκολώτερα ἀποκτᾶς παρὰ διατηρεῖς τὰ ἀγαθά,
Εὐκοπώτερον ἐστί τὸ κτήσασθαι τοῦ διατηρῆσαι, Δημοσθένης.

Ἡ συνήθεια καταντᾶ δευτέρα φύσις,
Ἕξις δευτέρα φύσις, Ἀριστοτέλης.

Ἀνδρῶν ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, Περικλής.

Ἀναρχίας δὲ μεῖζον οὐκ ἔστι κακόν, αὕτη πόλεις ὄλλυσι, Σοφοκλής.

Ὄλβιος ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν, Εὐριπίδης.

Σοφὸν τὸ σαφές, Εὐριπίδης.

Νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ, Ἀρχαῖο γνωμικόν.

Πενία τέχνας κατεργάζεται, Ἀρχαῖο γνωμικόν.

Ἡ ἰσχὺς ἐν τῇ ἑνώσει, Ἀρχαῖον γνωμικόν.

Σὺν Ἀθηνᾷ καὶ χεῖρα κίνει, Ἀρχαῖο γνωμικόν.

Καὶ ὡσὰν μάθετε τὸ παιδί σας γράμματα, τότε λέγεται ἄνθρωπος, Κοσμὰς ὁ Αἰτωλός.

Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται, συλλογᾶται καλά, Ρήγας Φεραῖος.

Ἀπὸ τὴν μόρφωσιν τῶν νέων κρέμαται ἡ τύχη τοῦ Ἔθνους, Παπαφλέσσας.

Νὰ μένετε μονοιασμένοι, γιατὶ ἔχετε μὲ πολλοὺς ὀχτροὺς νὰ παλέψετε, Γεώργιος Καραϊσκάκης (λίγο πρὶν πεθάνῃ).

Ὁ Θεὸς ὑπέγραψε τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καὶ δὲν παίρνει πίσω τὴν ὑπογραφή του, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Τρέμω τὴν ἀπειρίαν σας, Ἰωάννης Καποδίστριας (τὸ 1828, πρὸς τὸν Γεώργιον Μαυρομιχάλην μετέπειτα δολοφόνον του).

Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν, Ἀπόφθεγμα Ἀνωνύμου.

Ἡ σιωπὴ εἶναι χρυσός, Ἀπόφθεγμα Ἀνωνύμου.

Θέλει ἀρετὴν καὶ τόλμην ἡ ἐλευθερία, Ἀνδρέας Κάλβος.

Πατρίδα, σὰν τὸν ἥλιον σου ἥλιος ἀλλοῦ δὲν λάμπει,
Λορέντζος Μαβίλης.

Τὰ μεγαλεῖα νὰ φοβᾶσαι, ὦ ψυχή! Κων/νος Καβάφης.

Τιμὴ σ᾿ ἐκείνους ὅπου στὴ ζωή των
ὥρισαν καὶ φυλάγουν Θερμοπύλες! Κων/νος Καβάφης.

Πάντα στὸ νοῦ σου νὰ᾿ χῃς τὴν Ἰθάκη, Κων/νος Καβάφης.

Ἀρχαῖο πνεῦμα ἀθάνατο, ἀγνὲ πατέρα τοῦ ὡραίου, τοῦ μεγάλου καὶ τ᾿ ἀληθινοῦ! Κωστὴς Παλαμάς.

Ὅπου καὶ νὰ ταξιδέψω, ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει,
Γιῶργος Σεφέρης.

Μὴ ρίξῃς πέτρα στὸ πηγάδι ποὺ σὲ δρόσισε, λαϊκὴ παροιμία.

Τὸ βαθὺ ποτάμι δὲν βουΐζει, παροιμία.

Τὰ παθήματα γίνονται μαθήματα, παροιμία.

Ἀνεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα, παροιμία.

Στερνή μου γνώσι νὰ σὲ εἶχα πρῶτα! παροιμία.

Ἔχουν καὶ οἱ τοῖχοι αὐτιά, παροιμία.

Ἄν δὲν ἀκούσῃς καὶ τοὺς δύο, δίκαιο ποτέ μὴ δώσῃς,
Μὴ δικάσῃς πρὶν ἀμφοῖν μύθον ἀκούσῃς, παροιμία.

Ὁ Θεὸς ἀργεῖ, ἀλλὰ δὲν λησμονεῖ, παροιμία.

Ὅπως σπείρεις, θὰ θερίσῃς, παροιμία.

Ἡ καθαριότητα εἶναι ἡ μισὴ ἀρχοντιά, παροιμία.

Μὲ ὅποιον δάσκαλο καθίσῃς, τέτοια γράμματα θὰ μάθῃς, παροιμία.

Τὰ γενόμενα οὐκ ἀπογίγνονται, Νεοελληνικὸν γνωμικόν.

* Οἱ ἑπτὰ σοφοὶ τῆς Ἑλλάδος ἦσαν:
Βίας ὁ Πριηνεύς,

Θαλὴς ὁ Μιλήσιος,
Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος,

Περίανδρος ὁ Κορίνθιος,
Πιττακὸς ὁ Μυτιληναῖος,

Σόλων ὁ Ἀθηναῖος,
Χίλων ὁ Λακεδαιμόνιος.
Πηγή: Φωτεινή γραμμή