Τι είναι η ψυχή;

Θα ξεκινήσουμε την απάντηση ξεκαθαρίζοντας ότι απαντούμε με βάση την Ορθόδοξη Θεολογία, δηλαδή το τι είναι η ψυχή, πώς δημιουργήθηκε και ποια είναι η αξία της, σύμφωνα με την διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.

Ο άνθρωπος πλάσθηκε από τον Θεό σύνθετος: ψυχή και σώμα. Το σώμα είναι το υλικό στοιχείο της ύπαρξής μας, ενώ η ψυχή είναι το πνευματικό στοιχείο της ύπαρξής μας. Η ψυχή είναι αυτή που δίνει ζωή στο σώμα μας. Είναι κι αυτή, λοιπόν, δημιούργημα του Θεού: τη δημιούργησε ο Θεός όταν «ἐνεφύσησεν εἰς τό πρόσωπον τοῦ Ἀδάμ πνοήν ζωῆς» (Γεν. β΄ 7).  Η ίδια η ψυχή του καθενός δεν έχει σχήμα ούτε σώμα· αυτή όμως δίνει ζωή και κίνηση στο σώμα του καθενός και υπάρχει μαζί με το σώμα του από την πρώτη στιγμή που αυτό ζει, «εξ άκρας συλλήψεως», από την πρώτη στιγμή της σύλληψης του εμβρύου δηλαδή.

Επιπλέον η ψυχή είναι αιώνια. Τι σημαίνει αυτό: όταν η ψυχή αποχωρισθεί το σώμα, επέρχεται ο θάνατος. Όταν λοιπόν νεκρωθεί το σώμα, η ψυχή μας δεν περνάει στην ανυπαρξία αλλά ζει, γιατί ο Θεός θέλησε να είναι αθάνατη (είναι λοιπόν κατά Χάριν αθάνατη η ψυχή μας).

 Η ψυχή μας έχει τεράστια, ανυπολόγιστα μεγάλη αξία: επειδή ακριβώς στην ψυχή μας ο Θεός έδωσε θεία χαρακτηριστικά (λογικό, ελευθερία, κυριαρχικό), όλοι οι άνθρωποι είμαστε κατ’ εικόνα του Θεού πλασμένοι!

Όμως ξεπέσαμε στην αμαρτία και καταδικάσαμε τις ψυχές μας στην αιώνια κόλαση. Από αυτήν την αιώνια δυστυχία κανείς δεν μπορούσε να σώσει τις ψυχές μας, ούτε άνθρωπος, ούτε άγγελος, παρά μόνον ο ίδιος ο Θεός. Αυτός, ο Δεσπότης και Δημιουργός του κόσμου, ενώ εμείς ήμασταν ανάξιοι της αγάπης Του, έδειξε την μέγιστη αγάπη, έγινε άνθρωπος και έχυσε το αίμα Του για να σώσει τις ψυχές μας· να τις ελευθερώσει από τον διάβολο, στον οποίο είχαν υποδουλωθεί· για να σώσει την κάθε μία ψυχή, τη δική μας ψυχή. Διότι δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος για τον Θεό από το να δει το πλάσμα Του, τον άνθρωπο, αιωνίως μακριά Του στην κόλαση.

Γι’ αυτό ο Θεός εργάζεται για την ψυχή μας κάθε στιγμή και ώρα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Επιστρατεύει όλη την κτίση, ανθρώπους και αγγέλους, για να μάς οδηγήσει στον ουρανό. Μάλιστα η ψυχή μας, διαθέτει και συνείδηση, η οποία μας «κρούει τον κώδωνα» («χτυπά καμπανάκι») όταν ξεφεύγουμε από το θέλημα του Θεού.

Έχει λοιπόν ανυπολόγιστη αξία η ψυχή του καθενός μας. Διότι είναι την έχει πλάσει ο Θεός, της έχει δώσει την αθανασία και σταυρώθηκε ο ίδιος ο Χριστός γι’ αυτήν! Δεν μπορεί να συγκριθεί με όλα τα πλούτη και τις τιμές του κόσμου αυτού η ψυχή μας. Αξίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο. Η σωτηρία λοιπόν της ψυχής μας δεν είναι ένα από τα πολλά θέματα της ζωής μας. Είναι το πιο καίριο θέμα· θέμα αιωνίου ζωής ή αιωνίου θανάτου. Διότι όπως ο ίδιος ο Κύριος μάς είπε: «τί ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐάν κερδήσῃ τόν κόσμον ὅλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;» (Μάρκ. η΄ 36). Ποιό είναι το όφελος για τον άνθρωπο αν κερδίσει όλο τον κόσμο και ζημιωθεί την ψυχή του;

Δυστυχώς πολλές φορές δίνουμε όλη την προσοχή μας σε υποθέσεις εγκόσμιες, ακόμα και αμαρτωλές – ενώ αδιαφορούμε για την ψυχή μας που είναι αθάνατη και στη σωτηρία της έπρεπε να πέφτει το βάρος της ενασχόλησής μας! Και κινδυνεύει να οδηγηθεί στην αιώνια απώλεια. Θα πρέπει λοιπόν να δείξουμε ισχυρό ενδιαφέρον για τη σωτηρία της ψυχής μας. Ο απόστολος Παύλος μάς λέει: «Μετά φόβου καί τρόμου τήν ἑαυτῶν σωτηρίαν κατεργάζεσθε» (Φιλ. β’ 12).

Να ενδιαφερόμαστε λοιπόν για τη σωτηρία της ψυχής μας. Να τη διατηρούμε καθαρή. Να την τρέφουμε με την προσευχή, τον θείο λόγο, τα άγια Μυστήρια. Να τη συνδέουμε περισσότερο με τον Δημιουργό της για να την εξαγιάζει.

Δεν αρκεί μόνο να πηγαίνουμε στα αθλητικά κέντρα για να διατηρούμε τη φυσική μας κατάσταση, ή στα φροντιστήρια για να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες κλπ. Έχουμε ανάγκη κάτι ανώτερο, αγιότερο, αιώνιο. Έχουμε ανάγκη να οπλιστούμε με τα εφόδια εκείνα που θα μας βοηθήσουν να αντεπεξέλθουμε στις δυσκολίες της ζωής και στις προκλήσεις του κόσμου.

Τώρα είναι ο κατάλληλος καιρός για να πάρουμε ως νέοι τα καλύτερα εφόδια για το μέλλον. Τώρα είναι καιρός να ασχοληθούμε με την ψυχή μας. Το αξίζει. Διότι αυτή είναι ο πιο πολύτιμος θησαυρός μας.