Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

 Υπό

Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αντινόης

κ.κ. Παντελεήμονος

Την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ιδιαιτέρως την Β΄ Κυριακή, η Ορθόδοξος Εκκλησία τιμά την μνήμη του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.  Οι γονείς του αγίου Γρηγορίου, Κωνσταντίνος και Καλή, διαπνέονταν από πνεύμα αγιότητας και σωφροσύνης, παρ’ όλο που ο κύκλος μέσα στον οποίο ζούσαν απαιτούσε έντονη κοσμική νοοτροπία.  Ευγενείς στην καταγωγή και πλούσιοι, κατόρθωσαν να φέρουν στην Κωνσταντινούπολη ορισμένα περιουσιακά στοιχεία που τους επέτρεψαν να ζήσουν άνετα.  Ο Κωνσταντίνος ήταν τόσο αφοσιωμένος στο Θεό, που πολλές φορές, ακόμη μπροστά στον Αυτοκράτορα, προσευχόταν.

Ο άγιος Γρηγόριος υπήρξε πρώτος από τα πέντε αδέλφια του, που ακολούθησαν όλα τον μοναχικό βίο.  Γεννήθηκε το 1296 μ.Χ. και σπούδασε φιλοσοφία, ρητορική, φυσική και λογική.  Ο άγιος Γρηγόριος μελέτησε την ασκητική γραμματεία, συναναστρεφόταν με διακεκριμένους διδασκάλους της πνευματικής αγωγής και εφάρμοζε την ασκητική πρακτική.  Από τον Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Θεόληπτο διδάχθηκε την ιερά νήψη και τη νοερά προσευχή.  Σε ηλικία είκοσι ετών αρνήθηκε τις υψηλές θέσεις που του πρόσφερε ο Αυτοκράτωρ και αποφάσισε να μεταβεί για άσκηση στο Άγιο Όρος εγκαταλείποντας τα επίγεια αγαθά και πλούτη.

To 1326 μ.Χ. σε ηλικία 30 ετών χειροτονείται ιερέας και μετά από κάποιο όραμα, κατά το οποίο του εμφανίστηκε ο άγιος Δημήτριος, εγκαταστάθηκε κοντά στη Θεσσαλονίκη.  Εκεί έζησε απομονωμένος στο κελί του πέντε ημέρες την εβδομάδα, ενώ τα Σάββατα και τις Κυριακές, τελούσε τις ιερές ακολουθίες, συναναστρεφόταν με συμμοναστάς και δίδασκε τους πιστούς.  Πλήθη μοναχών και λαϊκών έτρεχαν για να απολαύσουν τους λόγους και την ακτινοβολία της αγιότητός του.

Η φήμη και οι ηγετικές ικανότητές του τον ανέδειξαν ηγούμενο της Ιεράς Μονής του Εσφιγμένου του Αγίου Όρους.  Υπήρξε απλός στους τρόπους, ελεύθερος στην γνώμη, γλυκύς στην ομιλία, βαρύς στους ραθύμους, συγχωρητικός στους μετανοούντας και διοίκησε τη Μονή με δεξιοτεχνία, παρ’ όλες τις εσωτερικές δυσχέρειες.

Γύρω στο 1330 μ.Χ. έφθασε στην Ελλάδα, ερχόμενος από την Καλαβρία της Ιταλίας, ο φιλόσοφος μοναχός Βαρλαάμ, ο οποίος διορίσθηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως.  Οι διαλέξεις του σε θέματα φιλοσοφικά, θεολογικά και φυσικά προξενούσαν μεγάλη εντύπωση, όμως η υπερήφανη στάση του προξένησε εχθρότητα ανάμεσα στους διασημότερους λογίους του Βυζαντίου και αναγκάσθηκε να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη.

Τους δύο άνδρες, άγιο Γρηγόριο Παλαμά και Βαρλαάμ, έφεραν σε πρώτη επαφή οι συζητήσεις για την ένωση των Εκκλησιών.  Και οι δύο συνέταξαν έργα πολεμικά κατά των Ρωμαίων, αλλά ο καθένας ξεκινούσε από διαφορετική αρχή.  Την θεολογική αντίθεση μεταξύ των δύο ανδρών επέτεινε μία νέα διαφορά σχετικά με την ασκητική μέθοδο της προσευχής.  Ο Βαρλαάμ έμαθε από κάποιο αφελή μοναχό για την ψυχοσωματική τεχνική της προσευχής, που ακολουθούσαν οι ησυχαστές μοναχοί, σύμφωνα με την οποίαν, μετά από σκληρή άσκηση, έβλεπαν το θείο Φως.  Ο Βαρλαάμ, επηρεασμένος από την πλατωνική και νεοπλατωνική ιδεολογία, αδυνατούσε να δεχθεί μετοχή του σώματος στην προσευχή ή σε οποιαδήποτε άλλη πνευματική εκδήλωση.  Κατηγορούσε τους ησυχαστές ως «ομφαλοψύχους» και ξεσήκωσε σκληρή επίθεση εναντίον τους.

Η διαμάχη συνεχίστηκε για αρκετό καιρό και ο άγιος Γρηγόριος κλήθηκε για να υπερασπίσει τις ησυχαστικές απόψεις.  Ο άγιος Γρηγόριος για να αντικρούσει τις θέσεις του Βαρλαάμ έγραψε τρία βιβλία «Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων».  Οι ηγέτες του Αγίου Όρους επικύρωσαν τις απόψεις του αγίου Γρηγορίου και υπόγραψαν τον Αγιορείτικο Τόμο, που ήταν μία εμπεριστατωμένη έκθεση της ησυχαστικής διδασκαλίας, τεκμηριωμένη πάνω στην Αγία Γραφή και τις γνώμες των Πατέρων της Εκκλησίας.

Ο Βαρλαάμ επέμεινε στις κατηγορίες του εναντίον των μοναχών.  Ο άγιος Γρηγόριος επέμενε στην ανάγκη σύγκλησης Συνόδου για να αποκρούσει τις κατηγορίες.  Η Σύνοδος, που συνήλθε, δικαίωσε εκ νέου τους ησυχαστάς.  Έτσι, το κύρος του αγίου Γρηγορίου αυξήθηκε.  Βασιλείς και άρχοντες τον αποκαλούσαν: «Διδάσκαλον της ευσεβείας και κανόνα ιερών δογμάτων και στύλον της ορθής γνώμης και πρόμαχον της Εκκλησίας».

Οι αγώνες του αγίου Γρηγορίου για την επικράτηση της Ορθοδοξίας κράτησαν περισσότερο από δύο δεκαετίες.  Αναδείχθηκε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και εκοίμηθη εν Κυρίω μετά από ασθένεια.  Η αγνότητα του βίου του και τα θαύματά του ήταν γνωστά. Έτσι, η Σύνοδος του Απριλίου 1368 ανέγραψε την μνήμη του ως αγίου στο ημερολόγιο της Αγίας Σοφίας, που σήμαινε την επίσημη αναγνώριση της αγιότητός του απ’ όλη την Ορθόδοξο Εκκλησία.

Ο βίος, η πολιτεία και οι αγώνες του αγίου Γρηγορίου αποτελούν πηγή έμπνευσης για κάθε Ορθόδοξο Χριστιανό.  Στην εποχή μας, που η Εκκλησία του Χριστού βάλλεται από σύγχρονες αιρέσεις, ειδωλολάτρες, αθέους, αδιαφόρους, ασεβείς, το παράδειγμα του αγίου Γρηγορίου μας καλεί να υψώσουμε το ανάστημά μας εναντίον κάθε ιδεολογίας και διδασκαλίας που αποσκοπούν να αμαυρώσουν την αλήθεια της Ορθοδόξου Χριστιανικής Πίστεως.

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, καλούμαστε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των αγίων Πατέρων της Ορθοδόξου μας Εκκλησίας.  Και η σημερινή γιορτή του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά αποτελεί μία εγγύηση, ότι εκείνος που θα αγωνισθεί για την Ορθόδοξη Πίστη και δεν θα παρασυρθεί από τις αιρέσεις του Οικουμενισμού, Σιωνισμού, Μασωνισμού, Ρωμαιοκαθολικισμού, Προτεσταντισμού, και κάθε είδος συγχρόνου ειδωλολατρίας και ασεβείας, θα είναι υπέρμαχος της Ορθοδοξίας και μιμητής των αγίων Πατέρων.  Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός μας διαβεβαίωσε λέγοντας: «Όστις με ομολογήσει ενώπιον των ανθρώπων θα ομολογήσω κι’ εγώ αυτόν εν εκείνη την φοβερά ημέρα της Κρίσεως ενώπιον του Πατρός μου, του εν τοις ουρανοίς».  Οι μέρες είναι πονηρές.  Η ηθική παρεκτροπή της κοινωνίας, η πτώση των ηθικών αξιών και της οικογενείας είναι αποτελέσματα της απομάκρυνσης των Χριστιανών από την εν Χριστώ ζωή, προσευχή και κατήχηση.

Η εποχή μας, όπως κάθε άλλη εποχή, μας καλεί να μην δείξουμε αδιαφορία για τα καθημερινά μας προβλήματα και για τα ζητήματα της Ορθοδόξου Πίστεώς μας.  Η αδιαφορία φθείρει τον άνθρωπο και τον οδηγεί την πνευματική καταστροφή.  Η σημερινή γιορτή μας καλεί να μιμηθούμε τον υπέρμαχο της Ορθοδοξίας, άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, του οποίου τις πρεσβείες επικαλούμαι υπέρ όλων.